Czym jest blaxploitation?

Czym jest blaxploitation? Skąd się wzięła nazwa? Jakie są założenia gatunku?

Otóż termin wziął się z połączenia słowa "black" i "exploitation". "Black" oczywiście odnosi się do czarnoskórych twórców tego gatunku, "exploitation" do gatunku filmów niskobudżetowych, tandetnych i kiczowatych kręconych często przez amatorów, pasjonatów lub początkujących artystów na tematy uznawane za prymitywne, wulgarne i niemoralne czyli seks, zboczenia, przemoc, krew, okrucieństwo, wynaturzenia. Jednak także w tym gatunku pojawiały się pozycje uznane przez krytykę, czy takie które uzyskały status filmów kultowych. Do exploitation zalicza się między innymi filmy o tematyce... kanibalizmu! Kino kanibalistyczne kręcone było w latach '70 i '80 głównie we Włoszech. Ponadto znane było kino nazi exploitation prezentujące nazistów, sexploitation - "miękkie porno" a także... Rape and revenge. Jednym z bardziej znanych przedstawicieli gatunku exploitation jest Ed Wood, znany za sprawą Tima Burtona który nakręcił biograficzny film o Edzie Woodzie w 1994 roku (polecam!). Film głównie opowiada o realizacji filmu "Plan 9 From Outer Space" nakręconego przez Eda Wooda w 1959 roku (film został okrzyknięty najgorszym filmem w historii kina...)

Wracając jednak do blaxploitation, gatunek ten powstawał w latach '70 w Stanach Zjednoczonych z przeznaczeniem dla czarnoskórej widowni, która była w tamtych czasach dyskryminowana (można by rzec ku pokrzepieniu serc ;) ). Gatunek stał się popularny między innymi za sprawą soundtracków z muzyką funk i soul. Gatunek krytykowany był za stereotypy pokazane w filmach m.in. biali byli synonimem zła ;) Obsada w filmach zazwyczaj była czarnoskóra, biali rzadko występowali jako pierwszoplanowe postacie lub byli zawsze "czarnymi" charakterami ;).

Filmy poruszały problemy związane z rasizmem, uprzedzeniami, narkomanią, prostytucją i przestępczością. Zazwyczaj głównymi bohaterami byli dealerzy (pusherman, hustler) alfonsi (pimp), prostytutki (bitches) oraz dość puszyste aczkolwiek dobrze znające sztuki walki burdelmamy ;) (tough women). Miejscem akcji był Harlem i czarne getta, w których nie brakowało problemów społecznych i antybohaterów (dealerzy, gangsterzy, alfonsi). Ten właśnie aspekt jest dość ciekawy, dlaczego właśnie antybohaterowie tak zachwycali czarnoskórą społeczność? Jak dealer i narkoman, alfons i prostytutką mogą być podziwiani? Otóż to co podobało się widzom najbardziej to walka ze złem czyli w przypadku blaxploitation - z białymi ;). Biali siali zło i to przez nich pojawiały się wszystkie problemy w gettach. Tu właśnie mamy do czynienia z dość stereotypowym podejściem aczkolwiek sporo w tym prawdy jest... Najgorszą częścią białej społeczności była... policja. To oni stali z dala od problemów getta a jeśli coś się działo za kratki szedł ktoś z getta niezależnie od winy. Skorumpowana i rasistowska policja była jednym z powodów dla powstania gatunku. Ten sam czynnik dał podłoże pod kulturę hip-hopu, bo przecież to o policji powstawały pierwsze kawałki...

W momencie gdy część filmów obejmowała tematykę rewolucji, posiadała głębsze przesłanie, pozostała część filmografii miała na celu tylko rozrywkę. Do takich filmów zaliczamy te, w których głównym bohaterem jest czarnoskóry oswobodziciel pięknych kobiet i uciemiężonej społeczności getta ;) W tym wypadku najczęściej mowa o bohaterach znających doskonale sztuki walki, w pojedynkę zwyciężając przeciw złu. Taką rolę przyjmowały również afroamerykańskie "sisters" ustanawiające swoje warunki gry... Główną postacią odpowiedzialną za tę część kina była największa według mnie osobowość blaxploitation - Pam Grier. O tej sexbombie kina afroamerykańskiego na pewno jeszcze nie raz powiem.

Jednym z wyznaczników gatunku jest niezależność kina. Artyści nie byli powiązani z żadnymi większymi wytwórniami, byli to niezależni twórcy często pierwszy raz spotykającymi się ze światem filmu. Gdy gatunek stał się popularny a Hollywood otwarło się na to coraz bardziej popularne kino, filmy straciły swój urok, zbyt często narzucano klasyczną formę tworzenia filmów. Dlatego też za blaxploitation możemy uznać filmy twórców niezależnych, natomiast pozostałe wedle uznania można zaliczyć do filmów tego gatunku bądź nie. Jednym z takim filmów gdzie zaingerowało Hollywood był film "Blacula" oraz jego następca "Scream Blacula Scream" ale o tym filmie w innym poście ;)

Gatunek choć bardzo ciekawy stwarzał wiele problemu, z racji na ukazywanie Afroamerykanów w nieciekawym świetle. Kształtował wizerunek czarnej społeczności jako gangsterów co pogarszało ich sytuacje. Era blaxploitation zakończyła się pod koniec lat '70 w wyniku nasilających się sprzeciwów między innymi ze strony NAACP (National Association for the Advencement of Colored People) oraz Congress of Racial Equality. Gatunek zostawił jednak całkiem spory dorobek filmów oraz muzyki a wpływ nurtu w kulturę trwa po dziś dzień.